Partner of the
inter-uni.net for integrated health sciences

                   

Zondag 21 februari 2021

HET RAADSELACHTIGE VERBAND TUSSEN LICHAAM, PSYCHE EN CULTUUR
Dr. Theo Verheggen

 

Om met recht een ‘persoon’ te kunnen heten, moet een mens beschikken over een lichaam, een eigen psyche én cultuur. Dat idee is al oud maar werd nog eens duidelijk gearticuleerd aan het eind van de 19e eeuw, in de dan nog jonge academische disciplines psychologie en sociologie.

Het ligt voor de hand om te stellen dat een persoon een lichaam heeft; wie zou beweren dat het niet zo is? Maar wel beschouwd is dat lichaam opvallend afwezig in de moderne psychologie. Als biologisch substraat is het er wel, als voertuig van de geest (tegenwoordig vooral ‘brein’) en als een objectief ding dat we hebben. Maar als expressieve verschijning, als een levend, betekenisvol en subjectief systeem dat we zijn, valt het lichaam grotendeels buiten het blikveld van psychologisch onderzoek.

Zo is het ook met cultuur. We hebben cultuur, maar wat dat nu precies is of betekent, is onhelder. Cultuur is al gauw een set aan regels, waarden en gebruiken waar mensen zich aan gehouden voelen. En dat zijn dan min of meer de mentale inhouden die niet zozeer één persoon als wel een hele groep kenmerken. Niet voor niets word er vaak gesproken over sociale of collectieve ‘representaties’ als we het hebben over die dingen die een cultuur kenmerken.

In dit seminar zal ik al die voorstellingen problematiseren en uitleggen hoe ze steeds weer voorbijgaan aan hoe mensen daadwerkelijk functioneren. Het lichaam is niet zomaar het biologisch omhulsel van onze psyche, en cultuur is niet zomaar een soort groeps-psyche. Uiteraard komt de geschiedenis van het denken over lichaam, geest en cultuur aan bod. Ik sta ik stil bij onder meer de invullingen die Freud, Jung en een paar belangrijke tijdgenoten eraan gaven. Tot slot zal ik een moderne, inmiddels buiten de psychologie breed geaccepteerde theorie presenteren waarin de relatie tussen lichaam, psyche en sociale ‘inhouden’ opnieuw gedacht is; dit keer op een manier die géén geweld doet aan de wijze waarop wij als mensen feitelijk functioneren. De vraag hoe dit alternatief zich verhoudt tot dieptepsychologische voorstellingen, zal onderwerp van debat worden in het seminar.



Dr. Theo Verheggen

Dr. Theo Verheggen (1972) doceerde bijna twee decennia Cultuurpsychologie en Geschiedenis van de Psychologie. In 2017 besloot hij de universiteit te verlaten. Sindsdien is hij freelance docent en schrijver.

Theo is bijzonder geïnteresseerd in de filosofie van Arthur Schopenhauer en geestverwanten, en in de psychologie van voor 1950. Voor zijn proefschfrift bestudeerde hij de invloed van Schopenhauers werk op de sociologie van Émile Durkheim.

 

Copyright © 2014, Jungiaans instituut, Lankforst 26-10, 6538 GX Nijmegen, The Netherlands